Telekomünikasyon sektöründeki serbestleşmeden sonra tüketici-lerin beklediği ucuzluk ne Türk Telekom’dan ne de yeni operatörlerden geldi. Ucuz Alo’nun yeni adresi internet kafeler oldu. İnternet üzerinden ses taşımacılığı, teleko-münikasyon pazarının yeni trendi olmaya başladı.
İnternet telefonu (IP Phone) internetten ses taşımacılığı (VoIP) şeklinde uygulanan yeni eğilim, internet kafelere yöneldi. Kafeler, lisans aldığı halde ara bağlantı anlaşması imzalamadığı için tam olarak faaliyete geçemeyen 40 yeni operatör yerine Türk Telekom’un rakibi oldu. Türk Telekom’un ses ve altyapı tekel hakkı yılbaşında sona ermişti. Piyasaya girmek için Uzak Mesafe Telefon Hizmetleri (UMTH) lisansı alan şirketler, ara bağlantı anlaşmalarının imzalarındaki gecikmeleri internet kafelerin işine yaradı.
Yurtdışı alo’ları internetten
Bugüne kadar sadece oyun oynanan yerler olarak görülen internet kafeler ve internet evleri, yurtdışı telefon görüşmelerinin merkezi haline geldi. Sokaktaki eğilimi fark eden yeni operatörler, kafe sahipleriyle birebir görüşme yaparak bayilik pazarlamaya çalışıyor. Bütün bu hızlı gelişmeleri yakından takip eden teknoloji meraklıları, en ucuz görüşme yolunu da internet kafelerde buluyor.
Kafelerden yurt dışını aramanın fiyatları 60—80 bin, şehirlerarası aramaların fiyatı ise 100 bin lira civarında. İnternet kafelerin en yoğun müşterileri ise ülkemizde yaşayan yabancılar ve turistler. Trendin en hızlı geliştiği iller İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya gibi turist ve yabancıların yoğun yaşadığı yerler.
Taksim’de internet kafe işletmeciliği yapan Bülent Şahin, hafta sonları ve akşam saatleri ağırlıklı olmak üzere günde 40—50 müşterinin VoIP üzerinden dünyayla görüştüğünü söylüyor. Amerika ve Avrupa’yı aramanın dakikası 0,6 sent (yaklaşık 80—90 bin lira) olduğu için özellikle yabancılar normal telefon yerine internet kafeleri tercih ediyor. İstanbul’da onlarca kafe bu yeni hizmeti müşterilerine sunmak için harekete geçti. Uzakdoğu ve Avrupa ülkeleri ile Amerika’yı arayanlar başı çekiyor.
Amerika’ya alo demek 80 bin lira
Türk Telekom, ağustos başından itibaren başlattığı SabitHatt kampanyası ile yurt dışı görüşmelerinde yüzde 80’lere, şehirlerarası görüşmelerde yüzde 30—40’lara varan indirimler yaptı. Yeni operatörler de indirimli fiyatlarını ilan etti. Ama Telekom’un indirim atağı onların kazançlarını düşürdüğü ve rekabeti olumsuz etkilediği için ara bağlantı sözleşmeleri imzalanmadı. Bunun üzerine operatörler kurumsal VoIP müşterilerine ve internet kafelere yöneldi.
Türk Telekom yetkilileri, tekel hakkı bitmesine rağmen operatör şirketlerin bayileri ile internet kafelerin yaptığı VoIP’i yakın takibe aldı. Ağustos ayının ilk iki haftasında seri baskınlarla internet kafeler ve operatörler suçlandı. Bu konudaki en sert tartışmalar Serbest Telekomünikasyon İşletmecileri Derneği (TELKODER) Başkanı Yusuf Ata Arıak’ın sahibi olduğu Eser Telekom’la ilgili yaşandı. Türk Telekom, 1 Ağustos’ta Ankara Cumhuriyet Savcılığı’na Eser Telekom aleyhine suç duyurusunda bulundu. Telekom hukukçuları, kendi hatlarından kaçak telefon trafiği işletildiğini ileri sürerek olaya müdahale edilmesini istedi. Suç duyurusu ile ilgili son gelişme geçtiğimiz çarşamba günü Ankara mahkemelerinden çıkan takipsizlik kararıyla Eser Telekom’un yaptığı işin yasa dışı olmadığı tescillenmiş oldu.
Ayda 200 milyon dakika hâlâ kaçak
Ağustosun başından beri Türk Telekom avukatları hemen hemen her ilde bayilik ve internet kafelere baskınlar yaparak ses trafiğinin bilgisayarlar aracılığıyla internet üstünden taşınmasının önüne geçmeye çalışıyor. Hukukî altyapının oluştuğu bir ortamda ses taşımacılığının serbest olduğunu belirten operatörlerle kafe sahipleri ise ‘ucuz alo’nun baltalandığına dikkat çekiyor.
TELKODER Genel Sekreteri Rıdvan Uğurlu, daha önce ‘merdiven altı’ diye tabir edilen kayıtdışı VoIP pazarının yeni operatörlerin girmesiyle ortadan kalkmadığına dikkat çekiyor. Uluslararası aramalar kapsamında Türkiye’den hâlâ ayda 200 milyon dakika kayıt dışı görüşme yapılıyor. Kaydı ve vergisi olmayan bu görüşmelerin yıllık bedeli 80—100 milyon dolarlarla ifade ediliyor. Türk Telekom yetkilileri serbestleşme öncesinde yaptıkları değerlendirmelerde yurt dışı telefon kaçağının yıllık 250 milyon dolara yakın kayıp olarak hesapladıklarını belirtiyordu. 2002 yılında dönemin genel müdürü İbrahim Hakkı Alptürk, 160 milyon dolarlık yıllık kayıp olduğu şeklindeki açıklamalarıyla konuya dikkat çekmişti.
VoIP kayıp mı, kazanç mı?
Türkiye’de halen VoIP’in yurtdışından gelen ses trafiğinin sonlandırılması şeklinde yürüdüğünü ifade eden Uğurlu, kaçak ses trafiğini kayıt altına almanın tek yolunun normal ticari faaliyet olarak yapacak 40 operatörün önünün açılmasıyla mümkün olduğuna vurgu yapıyor: “Bunun için Telekom’un yeni operatörlere sunduğu ara bağlantı fiyatları çok önemli. A firmasının hesabından Telekom altyapısını kullanarak bir başka kullanıcıyı arayan abonenin 72 bin liraya aldığı hizmetin operatörlere daha ucuza verilmesi gerekiyor. Aksi takdirde yurt dışı görüşmelerini bile 80 bin liralara kadar düşüren kaçak VoIP pazarlamacıları hem Türk Telekom’un gelirlerinden hem de yeni operatörlerin pazar paylarından çalmaya devam edecek.” Uğurlu, internet kafelerin arama (callshop) ve VoIP merkezi olarak kullanılabilecek en uygun platformlardan biri olduğuna inanıyor.
Tabii ki, bundan önce yapılacak iki önemli çalışma var. Birincisi lisanslı işletmecilerin iş yapar hale gelmesi ve ara bağlantısını yapıp işe başlaması. İkincisi de yeni telekomünikasyon operatörlerinin bayilik esaslarının oluşturulması.
15 bin kafe ucuz alo için en uygun platform
Türkiye İnternet Evleri Derneği (TİEV) Başkan Vekili Mehmet Baltaoğlu, yeni lisans alan kırk şirketin 12 bini ruhsatlı, 3 bini ruhsatsız 15 bin internet kafenin peşinde olduğunu söylüyor. Özellikle İstanbul merkez, Antalya, Bodrum gibi turistik beldelerle şehir merkezlerindeki internet kafelerin rağbet gördüğünü anlatan Baltaoğlu, dört beş yıldır kaçak yollarla yapılan internetten ses taşımacılığının yasal hale gelmesinin en iyi platformunun internet kafeler olduğuna inanıyor.
Daha önce Almanya’yı 1 milyon 250 bin liraya arayan bir müşterinin bugün dakikası 80—270 bin lira arasında konuşabildiğine dikkat çeken Baltaoğlu, internet kafelerin olumsuz imajının VoIP ve IP telefon uygulamalarıyla düzeleceğini belirtiyor. Çünkü, bugüne kadar oyun oynanan, sorunlu yerler olarak görülen internet kafeler yeni müşterilere kavuşacak. Şimdilik uluslararası görüşmeler için yoğun şekilde kullanılan kafeler, operatörlerin Türkiye içinde il il faal hale gelmesiyle çok daha aktif hale gelecek.
İnternet kafeler VoIP uygulamasını doğrudan bilgisayarlara indirilen yazılımlar ve bilgisayara takılan mikrofonlu kulaklar sayesinde gerçekleştiriyor. Ancak IP telefon için yeni router (ağ paylaştırıcı) telefon yatırımları yapılması gerekiyor. Bunun için bir kafenin harcadığı para 500—600 dolar arasında değişiyor. İnternet kafelerin saatlik internet tarifeleri Türkiye genelinde 500 bin ile 1,5 milyon lira arasında değişiyor. Türkiye’de internet kullanıcı sayısı 5 milyonu aşmış durumda. Bunların yüzde 80’inine yakını ucuz ve kolay ulaşılabilir olması nedeniyle kafeler üstünden internete bağlanıyor.
Müşterilerini üçe katlayan bayiler var
Telekom’un yaptığı baskınlardan zarar gören internet kafeler de var. Kırşehir’deki Boğaziçi Online İnternet Kafe bunlardan biri. Mor—Tel İletişim Hizmetleri AŞ’nin bayiliğini alan Ertuğrul Aytok, Türk Telekom’un geçen hafta yaptığı baskınla haksız yere suçlandıklarını söylüyor. Aytok, Amerika ve Avrupa ülkelerini 80 bin, şehirlerarası görüşmeleri 100 bin liraya yaptırabildikleri için Türk Telekom’un yüzde 80’lik indiriminin daha da altında fiyatlar sunduklarını kaydediyor. Lisans almış bir operatörle birlikte çalıştıklarını belirten Aytok, İran, Irak, Amerika ve Avrupa’yı aramak isteyenler sayesinde yüzde 30’luk müşteri artışı yaşadıklarını anlatıyor. “İnternet telefonculuğunu Kırşehir’de başlattık diye ilan verdiğimiz için Telekomcular avukatlarla kafeyi bastı” diyen Aytok, VoIP ve IP telefon imkanlarının internet kafeleri atıl olmaktan kurtaracağını belirtiyor. Aytok, Kırşehirlilerin gurbetçileri de internet kafeden ‘alo’ dedirtmek özel kampanyalar yapmaya hazırlanıyor.
Mor—tel, Telco Türk, Televersal, Superonline, Atlas Online gibi yeni lisanslı operatörler internet kafeleri bayi yapabilmek için yoğun çalışma yürütüyor. Operatörler sadece internet kafelerdeki VoIP trafiğiyle değil, kurumsal müşteri pazarıyla da ilgileniyor. Kontörlü arama kartları, kazı konuş kartları, aramatik, hasret kart gibi modellerle tüketiciye ulaşmaya çalışan yeni telekom operatörlerinin en büyük rakibi kaçak VoIP yapan işletmeler ile Avrupa, Amerika kaynaklı Vegaphone, Belkaart, Friends Telephone Card gibi kontörlü arama kartları.
Türkiye’de VoIP nasıl yapılıyor?
Altı yıldır tüm dünya VoIP üzerinden konuşuyor. Ses kalitesi düşse de VoIP klasik telefon görüşme fiyatlarının onda birine uluslararası ve ulusal görüşme imkanı sağlıyor. Amerika, Avrupa ve Uzakdoğu ülkeleri yoğun şekilde VoIP kullanılan yerler. Türkiye’de VoIP üç şekilde uygulanıyor.
Birincisi yurtdışından Türkiye’ye yapılan telefon aramaları callmanager programları ve 30’lu hatların kullanıldığı PRI’lar vasıtasıyla yurt içinde bir yere aktarılıyor. Bundan sonra Türk Telekom’un şehir içi tarifeleri üstünden görüşmeler fiyatlandırılıyor. İkincisi operatörlerin kurumsal müşterilerine yönelik ses trafiği taşımacılığı. Kurulan modem ve router’lar sayesinde Türk Telekom dışındaki herhangi bir operatör bir şirketin yurt dışı görüşmelerini doğrudan kendi kanalı üstünden taşıyor. Üçüncü yöntem callcenter, calling cart adı verilen kontörlü arama kartı ve kabinli arama sistemlerinin bulunduğu uygulamalar. Bu uygulama lisans alan operatörlerin ara bağlantı sözleşmesi imzalanınca çok yakında başlayacak. Sabancı, Koç, Superonline gibi telekom şirketlerinin bayisi gibi çalışan bu merkezlerden telefonlu arama yapılacak. Ya da kontörlü kartlar cep, ev telefonları üstünden tuşlanacak şifrelerle yurt dışına açılacak.
VoIP NEDİR?
İnternet üstünden ses iletimi anlamına gelir. Sabit telefon hatlarında bir hat iki kişiye tahsis edilir. Ancak ses sinyalinin dijital paketlere çevrildiği VoIP’te aynı hatta birden fazla ses paketi taşınır. İnternet üzerinden ses iletiminde ses paketler halinde taşınarak görüşmenin yapılacağı kişiye internet omurgası üstünden iletilir. Bir yolda iki kişinin gidip gelmesi yerine, aynı hatta onlarca kişinin sesinin paketler halinde taşınması nedeniyle görüşme maliyetleri düşer. VoIP teknolojisi ilk yıllarda ses kaybını da beraberinde getirmişti. Ancak şimdilerde ses kaybı, gecikme, cızırtı gibi şeyler ortadan kalktı.
DÜNYADAKİ BÜYÜK OPERATÖRLER BİLE VoIP İŞİNE GİRDİ
‘Voice Over Internet Protocol’un baş harflerinin kısaltması olan VoIP, yazı, resim, video gibi verilerin taşındığı internet hattından ses taşıması yapılması anlamına geliyor. İnternet Protokolü Üzerinden Taşınan Ses (VoIP) trafiği dünyada 2002’de yüzde 80 artarak 18,7 milyar dakikaya çıktı. Bu rakam uluslararası trafiğin yüzde 11’inden fazla. VoIP trafiğindeki artış —ve onun anahtarlanan trafiğin (normal sabit hatların) yerine geçmesi— de anahtarlanan trafik artışının kan kaybına önemli ölçüde katkıda bulundu. Yani Türk Telekom gibi ses tekeli bulunan ya da pazarda hakim olan ana telefon operatörleri zarar etti.
Son zamanlardaki artışa karşın, İnternet protokolü üzerinden ses iletimi hâlâ çoğunlukla gelişmekte olan ülkelerdeki yüksek oranlarda yerleşik sistemi atlamak için kullanılıyor. Bununla birlikte, internet üzerinden ses iletiminin sektör olarak kabulü artıyor. Artan sayıda gelişmekte olan ülkede yükümlü ses taşıyıcı şirketler artık gelen internet üzerinden ses iletimi trafiğini kabul ediyorlar. VoIP sektörü Kasım 2003’te, Kanada’nın eski telefon tekeli Teleglobe’un, en büyük VoIP toptancı taşıyıcı şirket ITXC’yi satın aldığını açıklamasıyla önemli bir güvenoyu almış oldu.
Internet kafeler, bazı operatörler ve Türk Telekom’un dakika başına uyguladığı tarifeler
İnternet kafe (TL) Operatörler (TL) Türk Telekom (TL)
Amerika 60 —90 bin 80 —240 bin 229 —432 bin
Almanya 70 —110 bin 80 —240 bin 229 —432 bin
Diğer ülkeler 300 —700 bin 270—1.3 milyon 1,6 milyondan başlıyor
Şehirlerarası 100 bin 110 bin—240 bin 160—197 bin lira
Yurtdışı GSM 300—500 bin 500 bin— 1 milyon 900 bin—1,6 milyon
