Türkiye’de metaverse için önce fiber internetin yaygınlaştırılması şart

Teknoloji dünyasında son dönemin gündemi metaverse. Türkiye’den de pek çok marka bu evrene adım atmak için yarışıyor. Peki sağlıklı bir metaverse deneyimi için olmazsa olmaz olan internet altyapısı Türkiye’de ne durumda? Fiber ve uydu internet teknolojileri, veri merkezli alanlarında hangi sorunlar yaşanıyor?

Metaverse, 5G ve Elon Musk’ın Starlink projesi çerçevesinde Türkiye’nin mevcut durumunu TELKODER (Serbest Telekomünikasyon İşletmecileri Derneği) Yönetim Kurulu Başkanı Halil Nadir Teberci’ye sorduk.

İşte Türkiye’de bu alanlarda yaşanan temel sorunlar ve TELKODER tarafından sunulan çözüm önerileri…

1- Türkiye’nin güncel fiber altyapı uzunluğu nedir? Bu alanda son yıllarda nasıl bir büyüme gözlendi? Bu yeterli mi? Tüm Türkiye’nin fibere ulaşabilmesi için neler yapılmalı?

“Fiberde 2017 yılı sonunda yaklaşık 325 bin km olan uzunluk, 2021 üçüncü çeyrek sonunda 455 bin 219 km oldu ki bu da 5 yılda yaklaşık yüzde 40’lık bir artış demek. Her ne kadar artış oranı yüksek görünse de yıllık yüzde 10’un altında bir artışı göstermektedir ki bu da ülkemizin fiber altyapısı için istenen uzunlukta değildir. Fiber yatırım yapılmasının önünde hala ortadan kaldırılması gereken pek çok sorun olduğunu görüyoruz.”

‘EYLEM PLANI YÜRÜRLÜKTE AMA SOMUT ADIM ATILMADI’

“Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından hazırlanan “Ulusal Genişbant Stratejisi ve Eylem Planı (2017-2020)”, 21 Aralık 2017 tarihinde Resmî Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe konuldu. Ancak, bu planın uygulanmasına yönelik herhangi bir somut adım atılmadı. Bu planın bir an önce hayata geçirilmesi gerekiyor. Fiber konusunu her zaman ülkenin en önemli konularından biri olarak görüyoruz. Bu sorunun giderilmesi için de özetle, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’na bağlı karayolları, demiryolları, köprü ve tünel geçişleri gibi güzergâhlar fiber işletmecilerinin kullanımına açılmalı; yerleşik işletmeciye ve belediyelere ait fiber şebekelerin diğer işletmeciler tarafından uygun şartlarla kiralanabilmesinin önü açılmalı, fiber şebeke yatırımlarına teşvik sağlanmalı.”

2- Türkiye 2016 yılında 4.5G ile tanışmıştı. Şimdi ise 5G konuşuluyor. Bu konuda Türkiye’de yeterli altyapısı var mı?

“5G teknolojisi tüm dünyada merak uyandıran ve yeni teknolojilerin önünü açacak bir çalışma. Ancak ülkemizde 5G hizmetinin sağlıklı kullanılabilmesi için gerekli altyapı çalışmalarının tamamlanması gerekiyor. 5G gibi yeni teknolojilerinin ülkemize ve sektörlere kazandıracağı fırsatları değerlendirmek ve işlevselliğini arttırmak için fiber altyapı çalışmaları yapılmasına ihtiyaç var.”

“Her baz istasyonuna ve haneye fiber götürmediğiniz sürece bu teknolojilerin hem kurumlar hem de tüketiciler tarafından yeteri kadar geliştirilmesi ya da kullanılması mümkün olmayacak. Dolayısıyla yüksek hızlı fiber altyapının ülke çapında ve hızla sunulmasının öncelikli bir politika olarak görülmesi gerekiyor.”

3- Son dönemde ‘metaverse’ çok konuşuluyor. Hem Türkiye’de hem dünyada birçok marka ‘metaverse’e adım atıyor. Peki Türkiye, metaverse’e hazır mı?

“Her şeyden önce metaverse üzerine gerçekleştirilen araştırmaları ve çalışmaları incelediğimizde metaverse’ün verileri hızlı bir şekilde sunmaya öncelik veren bir fiber altyapı gerektirdiğini anlıyoruz. Zira adını “Meta” olarak değiştiren Facebook da bu yönde çalışmalarını yoğunlaştırıyor. Örneğin Kasım 2021’de Malbec adlı denizaltı kablosunu Arjantin’de denize indirdiler. Malbec, Arjantin’i Brezilya’ya, Amerika’nın geri kalanına ve Avrupa’daki ana internet değişim noktalarına (IXP’ler/İDN’ler) bağlayan 26 bin kilometrelik bir fiber altyapı sağlayacak. Bu karar Metaverse ile hayatımıza girecek ve daha düşük gecikme süreleri ile daha yüksek veri aktarım hızları gerektiren daha kaliteli hizmetlerin hayata geçirilmesini destekliyor.”

“Metaverse’ü incelediğimizde bir meta evrenin ufak bir bölümünü oluşturmak için dahi güçlü bir fiber altyapıya sahip olunması gerektiğini anlıyoruz. Metaverse, veri iletim hızı noktasında kritik bir öneme sahip. Çünkü Metaverse gereksinimleri çok daha yüksek bir veri iletim hızını talep ediyor. Bu nedenle yüksek bir bant genişliği sağlanması metaverse’ü başarılı şekilde deneyimlemek, ürün ve hizmetleri sunmak için çok kritik.”

‘ÖNCE GENİŞBANT İNTERNET YAYGINLAŞMALI’

“Metaverse için ihtiyaç duyulan fiber altyapının kritik öneminden de anlaşıldığı üzere bu tür bir evrenin Türkiye’deki kurumlar için başarıyla tasarlanması için her yeni teknolojide karşımıza çıktığı gibi genişbant internet hizmetinin yaygınlaşması gerekiyor. Diğer türlü hangi sektörde ne tür çalışmalar tasarlanırsa tasarlansın, ülkemizde geniş bir internet altyapısı sağlanmadığı sürece maalesef istenen verim elde edilemez.”

4- Uydu internet sistemleri de son dönemde çok konuşulan konulardan biri. Uzay ve uydu teknolojileri alanında Türkiye’de ve dünyada hangi gelişmeler yaşanıyor?

“Uydu teknolojileri hâlihazırda dünyada ve Türkiye’de mobil ve sabit şebekelerinde tamamlayıcı rol oynayan teknolojiler olup gelişmesi, sektörün ve kullanıcıların yararına olacağı gibi sayısal uçurumun kapanması bakımından ülkemiz politikalarına da hizmet edecektir. Uydu teknolojileri kırsal yerleşimlerde genişbant erişim sağlanabilmesi için karasal ve mobil sistemlerin tamamlayıcısı durumda. Bununla birlikte, 5G teknolojisinin ilerleyen döneminde ve 6G teknolojisinde nesnelerin interneti çözümlerinin uydu ile bütünleşmiş olacak şekilde verilmesi üzerine çalışmalar yapılıyor.”

“Uydu şebekeleri acil durum, deniz haberleşmesi ve kırsal yerleşimler için önemli bir erişim hizmeti. Son yıllarda gelişmekte olan düşük yörüngeli uydulardaki gelişme (LEO/MEO), Elon Musk’un kurucusu olduğu SpaceX’in Starlink, OneWeb, Amazon’un Kepler, Telesat projeleriyle, 30 ms lik gecikme süreleri ve 100 Mbps’lik yüksek hızlara erişime olanak sağlayacak hale geldi.”

‘UYDU İŞLETMECİLERİ TÜRKİYE’DE YATIRIM YAPMAK İSTİYOR’

“Son bir yıldır birçok LEO/MEO uydu işletmecisi Türkiye’de yatırım yapmak ve yasal süreçlere uygun altyapılar kurarak hizmete başlamak ya da Türkiye’de oluşturacakları iş ortaklıklarıyla sistemlerini işletmek amacıyla uydu işletmecileriyle görüşmeler yapıyor. Her ne kadar LEO/MEO uyduları üzerinden verilecek olan hizmetler, şu anda Ka-bant uyduları üzerinden internet erişimine alternatif bir sistem olarak görünse bile LEO/MEO uydu hizmetlerinin sektöre çeşitlilik katacağı ve teknik olarak daha farklı bir hizmet sunulabilmesi açısından, bu hizmetlerin sektör için faydalı olacağı düşünülüyor.”

5- Türkiye için kritik öneme sahip olan veri merkezleri alanında hangi sorunlar yaşanıyor? Bu sorunlara karşı nasıl bir yol izlenmeli?

“Veri merkezlerimizin dünya standartlarında hizmet verebilmeleri, yaşamakta oldukları ve onlarla doğrudan ilişkilendirilemeyecek hukuka aykırılıkların önlenebilmesi için “Veri Merkezi İşletmecisi” tanımının en kısa sürede mevzuatta yer alması gerektiğini düşünüyoruz. Veri merkezleri ayrı bir endüstri olarak ele alınmalı. Arazi, beyaz alan, enerji kapasitelerini tespit edip mevcut kapasite, kurulu kapasite, genişleme kapasitesi, fiber erişim imkanları gibi bilgileri içeren düzenli raporların üretilmesi, sektörün mevcut durumunu ve geleceğini anlayabilmek adına bir önemli.”

“Maliyet konusuna gelince; Veri merkezi işletmecileri üzerindeki vergi ve fonlara katkı yükünün azaltılması, elektrik fiyatlarının düşürülmesi veya konuya ilişkin devlet desteğinin sağlanması, Veri Merkezi İşletmecilerinin yurt dışı kökenli firmaların lisans vb. maliyetlerine/tekellerine yönelik korunması gerekiyor.”

VERİ MERKEZLERİ İÇİN YOL HARİTASI

TELKODER Başkanı, Türkiye’de veri merkezleri alanında yapılması gerekenleri şöyle sıraladı:

– Veri merkezleri, “Cazibe Merkezleri Programı” kapsamında sağlanan destek ve teşvikleri kullanamıyor. Bu teşviklerin kullanılabilmesi için 24 il sınırı ülke geneline yaygınlaştırılmalı ve beyaz alan sınırı (5000 m2) kaldırılmalı.

– Veri merkezi işletmecilerine özel elektrik tarifesi hazırlanmalı. Bu tarife en fazla sanayi elektriği tarifesinin yarısı kadar olmalı.

– Veri merkezi işletmecilerine özel indirimli fiber tarifeler oluşturulmalı. Veri merkezlerine fiber hizmet sunan işletmeci sayısı arttırılmalı, bağlantı hızları yükseltilmeli.

– Tüm erişim sağlayıcıların katılımının zorunlu olacağı birden fazla İnternet Değişim Noktası’nın (İDN) kurulması bir an önce gerçekleştirilmeli. İDN’ye bağlanma maliyeti, internet kapasitesi almaktan daha az maliyetli olmalı.

– İDN’lere, Türk Telekom, Turkcell, Vodafone ve Türksat gibi şirketlerin bağlantı yapması ve tarifelerin tek tarife olması sağlanmalı. Tarifeler, tüm şirketlerin görüşleri alınarak BTK hakemliğinde belirlenmeli.

– Şirketleri kendi yerleşimlerinde standart dışı sistem odası vb. gibi bir odada sakladıkları sunucularını/depolama ünitelerini Veri Merkezlerinde daha güvenilir ortamlarda saklamalarının cazibesini arttırabilmek adına, bir ucu herhangi bir veri merkezinde sonlanan kiralık devre ücretleri normal ücretin ¼’ünden fazla olmamalı.

– Dijital hizmet ihraç edebilmemiz açısından veri merkezleri için Dijital Serbest Bölgeler oluşturulmalı.